Dotyk
Pierwszym zmysłem rozwijającym się w łonie jest zmysł dotyku. Mózg przetwarza zmysł dotyku na podstawie impulsów nerwowych odbieranych przez skórę oraz inne części powłoki ciała.
Dotyk jest nie tylko zdolnością dotykania siebie, innego człowieka czy przedmiotów. W dotyku chodzi także o bycie dotykanym. Mamy wrodzone pragnienie pieszczenia i masowania dziecka w łonie długimi, czułymi ruchami, których dziecko jest świadome na energetycznym poziomie. Matki robią to spontanicznie, bez wskazówek czy nauki, często nieświadomie. Dotyk jest podstawową interakcją pomiędzy dzieckiem a rodzicami. Dotyk jest niezbędny dla fizycznego wzrostu dziecka, a także dla jego rozwoju emocjonalnego.
Skóra jest jednym z największych organów ciała, zarówno jeśli chodzi o powierzchnię, jak i o ciężar. W przypadku średniej wielkości osoby dorosłej pokrywa obszar około dwóch metrów kwadratowych i waży od 4,5 do 5 kilogramów. Skóra jako narząd jest częścią powłoki ciała, na którą składają się skóra (naskórek), paznokcie, włosy, zakończenia nerwowe i zęby. Wszystkie te części są elementem wspaniałego świata dotyku.
Skóra jest niesamowitą częścią nas. Zamyka nas w ochronnej bańce, pomaga regulować temperaturę ciała, wydala nieczystości. Wydziela także wspaniałe feromony pozwalające przyciągnąć partnera, pomaga w odporności, jest zbiornikiem krwi i dokonuje syntezy witaminy D. Jednak jedną z największych jej funkcji jest to, że pozwala nam czuć. Gdy mówimy o uczuciach, mówimy o emocjach.
Skóra tworzy się na embrionie pod koniec czwartego tygodnia po zapłodnieniu. Do siódmego tygodnia ma trzy warstwy. Do siedemnastego tygodnia powstają linie papilarne na dłoniach i rękach, łącznie z opuszkami palców i podeszwami stóp i palców u stóp. Te linie tworzą nasz odcisk palca – element potwierdzający naszą fizyczną wyjątkowość; dziecko w łonie nie ma jeszcze wtedy nawet pięciu miesięcy.
Zmysł dotyku jest zmysłem wewnętrznym. Czujemy, gdy częściom naszego ciała jest niewygodnie. Możemy cierpieć na niestrawność lub ból głowy, ponieważ zakończenia nerwowe, w miejscu poczucia dyskomfortu, wysyłają informacje do mózgu, który rozpoznaje rodzaj uczucia.
W ten sam sposób, jeśli coś jest na naszej skórze, na przykład ugryzienie komara, mózg umożliwia nam reakcję, jak odgonienie tego, co nas irytuje, czasami poza naszą świadomością.
Słuch
Zmysł słuchu jest zmysłem odległościowym, nie zależy od bezpośredniego kontaktu ze źródłem dźwięku, ale od fal dźwiękowych. Zmysł słuchu, poprzez rozwój języka, pozwala być w bliskim związku z ludzkością.
Dla większości ludzi słuch jest drugim najważniejszym zmysłem. Wiadomo, że dziecko w łonie uspokaja się dzięki muzyce lub kojącym słowom wypowiadanym przez matkę, a na dźwięki złości reaguje niespokojnymi ruchami i przyspieszonym biciem serca.
Wszystkie zmysły się wspierają, a wrażliwość na dźwięk wspiera wizualną i dotykową eksplorację środowiska małego dziecka.
Ucho składa się z trzech części: ucha wewnętrznego, środkowego i zewnętrznego, części, którą widzimy na głowie. Ucho wewnętrzne to pierwsza część ucha, która pojawia się w embrionie, na początku czwartego tygodnia, po czym następuje wstępny rozwój ucha środkowego, a w szóstym tygodniu zaczyna być widoczne ucho zewnętrzne.
Włókna układu odbierającego dźwięki („analizatora akustycznego”) zaczynają proces mielinizacji, dojrzewania sześć miesięcy po zapłodnieniu, stopniowo kończąc ten proces do czwartego roku życia dziecka. Mielinizacja czy izolacja nerwów, umożliwiająca przesyłanie sygnałów dźwiękowych, pozwala dziecku słyszeć kilka tygodni przed porodem.
Słuch umożliwia społeczne więzi z innymi. Dziecko, słysząc w łonie, poznaje swoje środowisko i relacje. Bicie serca matki i burczenie w brzuchu, stłumione dźwięki świata zewnętrznego i muzyka życia wpływają i pobudzają jego zmysły.
Wzrok
Zmysł wzroku zapewnia przetrwanie ludzkiego gatunku. Bez wzroku ludzie nie byliby w stanie polować czy zbierać pokarmu. W aktywnej eksploracji naszego środowiska polegamy na zmyśle wzroku bardziej od innych zmysłów. 70 procent receptorów zmysłowych ciała znajduje się w oczach.
Zmysł wzroku jest zmysłem odległościowym – polega na spektrum elektromagnetycznym i procesie przekazywania światła. Oko gromadzi światło, ale nie jest wykorzystywane w całości w procesie widzenia. Obecnie wiadomo, że 20 procent światła, które wpada do oka, przechodzi dalej do mózgu, umożliwiając podwzgórzu, przysadce mózgowej i szyszynce wykonywanie swoich funkcji. Wzrok zbiera więcej informacji i o wiele szybciej od wszystkich pozostałych zmysłów.
Oko zaczyna powstawać w embrionie około dwadzieścia dwa dni po poczęciu. Około czterdziestego czwartego dnia zaczynają się kształtować powieki, około dziesiątego tygodnia spotykają się i przywierają do siebie i pozostają sklejone do dwudziestego szóstego tygodnia życia płodu.
Rozmiar oka noworodka to około dwie trzecie oka osoby dorosłej, jednak połączenia nerwowe nie są ukończone, więc rozwój ostrości widzenia jest powolny. Oczy rosną stosunkowo szybko w okresie pierwszego roku po porodzie. Następnie ich wzrost zaczyna zwalniać.
Dziecko w łonie reaguje na jasne światło. Jednak zmysł wzroku jest najsłabszy w trakcie porodu i nie rozwija pełni swoich umiejętności do około drugiego roku życia dziecka.
Węch
Zmysł węchu rozwija się wcześnie u embriona i uaktywnia się wraz z pierwszym oddechem dziecka. To zmysł chemiczny, który jest dobrze rozwinięty po porodzie, kiedy to dziecko zaczyna nawiązywać więź z rodzicami, zwłaszcza z matką.
Obszar węchowy mózgu jest jedną z jego pierwszych części, jakie rozwijają się w embrionie. Sam nos wykształca się wraz z twarzą, ale w szóstym tygodniu jama nosowa łączy się z jamą ustną w tylnej części gardła i pojawiają się włókna nerwu węchowego. Do dwunastego tygodnia nerwy węchowe w płodzie znajdują się na swoim miejscu pomiędzy górną częścią jamy nosowej a opuszką węchową mózgu. Płód jest teraz w stanie wąchać i w miarę wykonywania ruchów oddechowych w łonie najpierw czuje zapach wód płodowych.
Ten prymitywny obszar kory mózgowej stanowi element układu limbicznego i obejmuje część ciała migdałowatego. Uważa się, że jest to podstawowy obszar węchu, w którym rozpoczyna się świadomość zapachów. Połączenia z innymi obszarami układu limbicznego i podwzgórzem prawdopodobnie wzbudzają emocjonalne oraz pobudzone przez pamięć reakcje na zapachy. Układ limbiczny mózgu zarządza emocjonalnymi aspektami naszego zachowania.
Najbardziej zapamiętujemy wydarzenia, które wzbudzają silną emocjonalną reakcję. Układ limbiczny mózgu jest związany z przyjemnością i bólem, a czasem nazywa się go „mózgiem emocjonalnym”, ponieważ pełni on podstawową funkcję także w innych emocjach, jak złość, wściekłość, lęk, smutek, odczucia seksualne, uległość i czułość. Tu powstaje podniecenie seksualne wzbudzone zapachem pewnej woni czy wzbudzone za pomocą zapachu wspomnienie doświadczenia z dzieciństwa. Zmysł węchu działa na wyobraźnię i jest blisko związany z powstającymi w życiu wspomnieniami, zwłaszcza w dzieciństwie, gdy jest on najmocniejszy.
Smak
Piąty zmysł, smak, pojawia się wraz ze zmysłem węchu i w 75 procentach jest od niego zależny. Około czwartego tygodnia (dwadzieścia osiem dni po zapłodnieniu) rozwoju embrionalnego zaczyna rozwijać się język, a około pięćdziesiątego czwartego dnia na języku rozwijają się brodawki, które wkrótce wykształcą kubki smakowe. Kubki smakowe powstają także w innych obszarach jamy ustnej – na podniebieniu, gardle i na migdałkach. Dziecko w łonie przełyka wody płodowe, wody, które je otaczają. To może być jego pierwszy smak w życiu.
Osoba dorosła ma około dziesięć tysięcy kubków smakowych; w jamie ustnej dziecka jest ich więcej. Słodkie rzeczy smakujemy na czubku języka, kwaśne – po bokach, słone – na powierzchni, głównie z przodu, a gorzkie – na tylnej części języka. Człowiek ma małą odporność na substancje o gorzkim smaku.
Wcześniaki urodzone od dwudziestego szóstego do dwudziestego ósmego tygodnia reagują mimiką twarzy na substancje o gorzkim smaku, gdyż już na tym etapie jest rozwinięta sieć nerwów pomiędzy kubkami smakowymi a mięśniami twarzy. Kubki smakowe funkcjonują dobrze dużo wcześniej. Reakcja na substancje o gorzkim smaku może ocalić nam życie – najbardziej trujące substancje chemiczne mają gorzki smak.
Zmysł smaku prowokuje – porusza nas, pobudza i ostrzega. Pokarm podtrzymuje nas na poziomie fizycznym. Jeśli pokarm jest dla nas niebezpieczny, zwykle zmysł smaku nas o tym ostrzega. Jedzenie jest elementem społecznego dobrostanu – łamanie chleba z innymi może nam przynieść łączność duchową. Pokarm jest także bardzo zmysłowy i często staje się elementem tańca przyciągania pomiędzy przyjaciółmi i kochankami.
Fragment pochodzi z książki „Intuicyjne rodzicielstwo”
